Vasıf Çelik Çelik Kaliteleri Islah Çelikleri

Vasıf Çelik San. ve Tic. A.Ş. Ürünler Islah Çelikleri

Islah çeliklerinin kullanım yerleri

Islah çelikleri; krank mili, kam mili, aks milleri gibi taşıt parçalarında, takım tezgahlarında (torna mili, dişli çark), tetik, tetik mafsalı gibi tüfek ve silah parçalarında ve diğer fazla zorlanan parçalarda (zincir pimi, sonsuz dişli ve sonsuz dişli mili) kullanılmaktadır. Islah çelikleri, çeliğinin içerisine bazı elementler ilave edilerek roket parçaları, kanatçıklar gibi savunma sanayine ait parça üretiminde de kullanılabilir.

Islah Çelikleri Kimyasal Bileşenleri

...	DIN Normu	SAE/AISI	C	S	Mn	P	S	Cr	Mo	Ni
1.1241	Ck50		0.47-0.55	0.40	0.60-0.90	0.035	0.035	0.40	0.10	0.40
1.7561	42CrV6		0.38-0.46	0.15-0.35	0.50-0.80	0.035	0.035	1.40-1.70
1.7218	25CrMo4	4130	0.22-0.29	0.40	0.50-0.80	0.035	0.035	0.90-1.20	0.15-0.30
1.7035	41Cr4	5140	0.38-0.45	0.40	0.60-0.90	0.035	0.035	0.90-1.20
1.6582	34CrNiMo6	4340	0.30-0.38	0.40	0.30-0.60	0.035	0.035	1.80-2.20	0.15-0.30	1.40-1.70
1.1186	Ck 40	1040	0.37-0.44	0,40	0.50-0.80	0.035	0.035
1.0503	C 45	1045	0.42-0.50	0,40	0.50-0.80	0.045	0.045
1.0535	C 55	1055	0.52-0.60	0,40	0.60-0.90	0.045	0.045
1.7034	37 Cr 4	5135	0.34-0.41	0,40<	0.60-0.90	0.035	0.035	0.90-1.20
1.6511	36 CrNiMo 4	9840	0.32-0.40	0,40	0.50-080	0.035	0.035	0.90-1.20	0.15-0.30	0.90-1.20

Islah çeliklerinin kullanım yerleri

Islah Çelikleri Mekanik Özellikleri

			AKMA SINIRI(Re)				ÇEKME DAYANIMI(Rm)				KOPMA UZAMASI (A)				KESİT DARALMASI(Z)
...	DIN Normu	SAE/AISI	16 MM	16-40MM	40-100MM	100-160MM	16 MM	16-40MM	40-100MM	100-160MM	16 MM	16-40MM	40-100MM	100-160MM	16 MM	16-40MM	40-100MM	100-160MM
1.7218	25CrMo4	4130	700	600	450	400	900-1100	850-950	700-800	650-800	12	14	15	16	50	55	60	60
1.7035	41Cr4	5140	800	660	560		1100-1200	900-1100	800-950		10	12	14		30	35	40
1.6582	34CrNiMo6	4340	1000	900	800	700	1200-1400	1100-1300	1000-1200	900-1100	9	10	11	12	40	45	50	55
1.0503	C45	1045	500	430	370		700-850	650-800	630-780		14	16	17		30	35	40
1.0535	C55	1055	550	500	430		800-950	750-900	700-850		12	14	15		25	30	35
1.7034	37Cr4	5135	750	630	510		950-1150	850-1000	750-900		11	13	14		35	40	45
1.7225	42CrMo4	4140	900	750	650	550	1100-1300	1100-1200	900-1100	800-950	10	11	12	13	40	45	50	50
1.6511	36CrNiMo4	9840	900	800	700	600	1100-1300	1100-1200	900-1000	800-950	10	11	12	13	45	50	55	60

Islah Çelikleri

Islah çelikleri, kimyasal bileşimleri özellikle karbon miktarı bakımından, sertleştirilmeye elverişli olan ve ıslah işlemi sonunda belirli bir çekme dayanımında yüksek tokluk özelliği gösteren alaşımsız ve alaşımlı makina imalat çelikleridir [20]. 26 Genel olarak ıslah çeliklerinden, yüksek dayanım ve süneklilik birlikte istenmekte ve sertleştirildikten sonra yüksek sıcaklıkta temperlenmektedir. Islah çelikleri, yeterli değerde martensit sertliği sağlayabilmek için, nispeten yüksek karbon (%0,25-0,60 C) içermektedir [1].

Islah işlemi; sonuçta parçaya yüksek tokluk özelliği kazandırılacağı, önce bir sertleştirme ve arkasından temperleme işlemlerinin bütünü olarak tarif edilmektedir. Islah işleminin iyi sonuç vermesi (istenilen tokluk veya sertlik değerine ulaşılması), kullanılan çeliğin iç yapı temizliği ile yakından ilgilidir. İç yapı temizliği, sıvı çeliğin bünyesinde hidrojen, oksijen ve azot gibi gazlardan arındırılması ve oksit, sülfür gibi kalıntılardan temizlenmesi işlemidir [2].

TS 2525’e (Ocak 1977) göre standartlaştırılmış ıslah çelikleri kimyasal bileşimlerine göre; alaşımsız ıslah çelikleri, mangan alaşımlı ıslah çelikleri, krom alaşımlı ıslah çelikleri ve krom-molibden alaşımlı ıslah çelikleri olmak üzere dört ana grupta toplanmaktadır [3].

Alaşımsız ıslah çelikleri makina parçaları imalinde kullanılmaktadır. Çekirdeğe kadar yüksek mukavemette ıslah, ancak küçük boyutlu parçalar için geçerli olmaktadır. Yüksek sıcaklıklarda yapılan hızlı soğutma tane kabalaşmasını ve bununla da mukavemet düşmesi meydana getirmektedir. Kesit büyümesiyle yüksek mukavemetin temini ancak çeliğin alaşımlanması ile mümkün olmaktadır[4].

Alaşımsız ve manganlı çeliklerde sıcak şekillendirme sıcaklığı 850-1100C arasında, diğer çeliklerde ise; 850-1050C arasında değişmektedir. Yumuşak tavlama sıcaklığı genellikle 650-700C arasında değişmekte, bazı hallerde alt sınır 580C’ye düşmekte ve üst sınır 720C’ye çıkmaktadır. Yumuşak tavlama kesite göre uygun sürede yapılmalıdır. Normal tavlama sıcaklığı, 900-920C’ye çıkmakta, fakat genellikle 840- 880C arasında bulunmaktadır. Parçalar, çekirdeğe kadar ısıtılmalı ve sonra durgun (hava akımı olmayan) atmosferde soğutulmalıdır. Temperleme sıcaklığı ise; genellikle 540-580C arasındadır. Temperleme sıcaklığı istenilen çekme mukavemeti ve kopma uzaması değerine göre ayarlanmalıdır. Temperleme süresi genellikle parça boyutlarına bağlıdır [5]

Islah Çelikleri

Bu çeliklerin % C karbon oranları fazla olduğu için sertleştirmeye elverişli, “ıslah işlemi” uyguladıktan sonra yüksek tokluk gösteren çeliklerdir.
Alaşımsız ve alaşımlı makine imalat çelikleridir.
Islah çeliklerinden, yüksek dayanım ile süneklik bir arada istenir.
Yeterli değerde martenzit sertliğini sağlayabilmek için, nispeten yüksek karbon içerirler.
Kalın kesitlerde, yeterli sertleşme derinliği ancak alaşımlı çeliklerde sağlanabilir.
Islah işleminin iyi sonuç vermesi (İstenilen tokluk veya sertlik değerine ulaşılması), kullanılan çeliğin iç yapı temizliği ile yakından ilgilidir.
İçyapı temizliği, sıvı çeliğin bünyesinde erimiş halde bulunan gazlardan (hidrojen, oksijen ve azot) arındırılması ve oksit, sülfür inkluzyonlarından temizlenmesi işlemidir.
Karbon oranı yüksek olduğu için kaynak edilmesi zordur. Kaynak bölgesinde martenzit yapı oluşur.
Karbon oranı: Çeliğin sertleştirilip (su verme) ardından yüksek sıcaklıkta menevişlenmesi ile elde edilen temperlenmiş martenzit mikroyapısı, ferrit ve ince dağılmış karbürlerden oluşur.
Menevişleme 200-600 °C arasında yapılabilir.
Islah çeliklerinin sertleştirilmesi sırasında tane irileşmesi söz konusudur. Çeliğe katılan “V” tane irileşmesi eğilimini azaltır.
Çeliğin 300-400 °C arasında menevişlenmesi sırasında meydana gelen gevrekleşmedir. Çeliğe “Mo” katılarak temper gevrekliği azaltılır. [6]

Islah Çeliklerinin Seçimi

Islah çeliklerinin seçiminde, yapılacak parçanın boyutları ve istenilen dayanım değerleri, birinci planda rol oynamaktadır. Alaşımsız çelikler, ancak küçük kesitlerde homojen sertleşebilirlik sağlamakta, kalın kesitlerde ise; mutlaka alaşımlı çelik kullanılması, hem sertlik dağılımının homojene yakın olması ve hem de belirli dayanım değerlerine ulaşılması için zorunludur. Seçimde göz önünde tutulacak diğer noktalar, Mn-Si ve Cr-Si çeliklerindeki yüksek süneklilik ve Cr-Mo çeliklerinin temper gevrekliğine karşı dayanıklılıklarıdır.

Islah çeliklerinin seçiminde, yüzeyde ulaşılan sertlik ve sertlik derinliği de ölçü olarak alınmaktadır. Yüzeyde ulaşılabilecek sertlik, karbon miktarının artmasıyla artmaktadır. Alaşımsız çelikler, pek az sertleşebilirliklerinden dolayı yaklaşık 4 mm’ye kadar, alaşımlı çelikler ise; 12 mm’ye kadar sertleştirilebilmektedir. Çatlama tehlikesi olan parçalarda, C 45 ve C 55 çelikleri yerine, mangan miktarı azaltılmış Cf 45 ve Cf 55 çelikleri kullanılmaktadır. Talaşlı şekillendirme, alaşımsız çeliklerde %0,45 C’a kadar ve 40Mn4 çeliğinde ise, normal tavlanmış halde iyidir. Pek az talaş kaldırma gerekli ise ya da çok iyi yüzey kalitesi isteniyorsa, talaşlı şekillendirme ıslah işleminden sonra yapılabilir [3].

Islah çeliklerinin kullanım yerleri

KAYNAKLAR

Tekin, E., 1986. Mühendisler için Çelik Seçimi, T.M.M.O.B makina Mühendisleri Odası Yayını, Ankara.
Asil Çelik Teknik Yayınlar Kitabı, Mayıs 2000. 162-183.
Topbaş, M.A., Eylül 1998. Çelik ve Isıl İşlem El Kitabı, İstanbul, 169-231.
Tükel, N., 1979. Demir- Karbon Alaşımları, İ.D.M.M.A. Makina Bölümü Malzeme ve Ölçme Tekniği Kürsüsü, İstanbul.
Stahllüssel 2001 versiyonu .
Sakarya üniversitesi ders notları.
Topbaş, M.A.,1993. Endüstri Malzemeleri- 1. Cilt, 44-141.